Shahrzad is 14 jaar als haar zus Reyhaneh midden in de nacht door twee onbekende mannen meegenomen wordt uit huis. Eenmaal op het politiebureau wordt duidelijk waarom. Reyhaneh Jabbari is opgepakt voor de moord op haar verkrachter. Uit zelfverdediging, houdt Reyhaneh vol. Bloedwraak, concludeert de rechtbank in Teheran.
Negen jaar na de executie van Reyhaneh verschijnt de documentaire Seven Winters in Tehran tijdens World Cinema Amsterdam. Zus Shahrzad komt er speciaal voor naar Amsterdam. Het is haar eerste keer in onze hoofdstad. We nomineren haar tot Woman of the Week en spreken Shahrzad over de heftige gebeurtenis die het leven van haar en haar familie voorgoed op z'n kop zette.
'Ik ben een Iraanse vrouw die vecht voor vrijheid in haar land - dít is wat ik wil dat je weet' >
Shahrzad Jabbari's zus werd ter dood veroordeeld in Iran
Het is 2007. De jonge interieurontwerpster Reyhaneh Jabbari ontmoet in een café in Teheran ene Morteza Abdolali Sarbandi. De man vraagt haar mee naar zijn kantoor te komen. Hij heeft een interessant ontwerpklusje voor haar, zo zegt hij. Eenmaal aangekomen neemt Sarbandi de jonge vrouw mee naar een ander appartement, waar hij haar probeert te verkrachten.
Reyhaneh pakte een mes van de tafel, stak hem neer, belde de hulpdiensten en vluchtte. Nadat de man aan zijn verwondingen was overleden, werd ze beschuldigd van moord. In een grove oneerlijke rechtszaak – volgens de rechter had Reyhaneh zich moeten laten verkrachten en later aangifte moeten doen – wordt ze veroordeeld tot ‘bloedwraak’. Dit is een doodvonnis, waarbij de familie van het slachtoffer haar kan executeren of vergeven.
Ups en downs
'Inmiddels heb ik de film wel meer dan vijftig keer gezien, als het niet meer is' vertelt Shahrzad. Bij sommige delen van de film huilt ze nog steeds. Dan beleeft ze weer even alles opnieuw en voelt ze zich weer zoals vlak na de dood van haar zus, toen ze het maar moeilijk kon accepteren. 'Ze werd precies 12 dagen voor haar 27e verjaardag geëxecuteerd. Ik ben nu zelf dertig, en ben me heel bewust van het feit dat ik de jaren leef die zij niet meer kon leven. Dit besef is verdrietig maar tegelijkertijd geeft het me kracht, omdat ik probeer te genieten voor twee. Alsof ze er altijd bij is. Toen we in Amsterdam aankwamen zei ik ook tegen haar: 'kijk, we zijn in Amsterdam!'
Symbool van het verzet
Het maken van de documentaire was ook onderdeel van het rouwproces. Toch vindt Shahrzad het delen van haar persoonlijke verhaal is dubbel, vertelt ze. 'Voor mij zijn heel veel dingen uit de film betekenisvol en emotioneel, omdat ik erbij was. Zoals aan het einde van de film, waarin mijn vader het lichaam van mijn zus in zijn handen neemt en zegt dat ze er mooi uit ziet. Op zo'n moment ben ik keer op keer heel emotioneel en vind ik het ineens heel heftig dat iedereen die details van mijn leven kan zien. Maar voor anderen zeggen zulke scenes waarschijnlijk veel minder, dat kan ik me goed voorstellen. Zij waren er niet bij.'
Aan het einde van de film komen veel mensen naar Shahrzad toe om te zeggen dat de executies voor hen eerder slechts cijfers waren. Executies in Iran zijn tenslotte aan de orde van de dag. Maar dankzij Reyhaneh zijn het echte personen geworden, zeggen ze dan. 'Dat doet me goed.' vertelt Shahrzad. 'Reyhaneh is nu een symbool van verzet tegen vrouwenonderdrukking en een inspiratie in de strijd voor vrouwenrechten wereldwijd.'
Bekijk hieronder de trailer van ‘Seven Winters in Tehran’ is nog tot zaterdag 26 augustus te zien tijdens World Cinema Amsterdam.
