Op 13 september werd de tweeëntwintigjarige Mahsa Amini op gewelddadige wijze gearresteerd in Teheran omdat ze volgens de zedenpolitie haar hoofddoek te losjes droeg. Na een paar dagen overleed ze in het ziekenhuis aan haar verwondingen. Volgens berichten van Amnesty International is ze bij haar arrestatie op haar hoofd geslagen en is ze overleden aan een hersenbloeding. Volgens de Iraanse politie betrof het een “onfortuinlijk incident” en is de jonge vrouw overleden aan een hartstilstand. Haar vader bestrijdt dat, zegt dat Amini gezond was en niks wees op hartproblemen, aldus NRC.

Protesten in Iran

Uit protest tegen de zedenpolitie en het strenge Iraanse regime verbranden vrouwen massaal hun hoofddoek en knippen ze in het openbaar hun haar af. Ook mannen gaan de straat op. Inmiddels zijn er al ruim dertig doden onder de demonstranten.

De protesten worden wereldwijd opgepikt. Vrouwen in andere landen knippen uit solidariteit hun haar af en delen de filmpjes op social media. Ook de Nederlands-Iraanse Nieloefaar (22), een student aan de Herman Brood Academie en TikTokker, maakte zo’n filmpje. ‘Ik zag op TikTok dat iemand haar haar afknipte en ik dacht: dat doe ik ook. Het is een klein gebaar, maar met grote impact. Het is een manier om te laten zien dat je het niet eens bent met het Iraanse regime en om het gesprek op gang te brengen. Ik krijg heel veel positieve reacties. Maar ook negatieve, mensen die het niet snappen. “Wat heeft dat nou voor zin”, zeggen ze. Maar het gaat om de bewustwording.’

Ze filmde haar moeders reactie die eerst onthutst naar de plukken haar van haar dochter kijkt en dan tranen in haar ogen krijgt. Nieloefaar: ‘Mijn moeder is heel trots. Zij protesteert al langer tegen het regime, maar ik durfde me nooit uit te spreken. Nu doe ik dat voor het eerst wel en daar is ze heel trots op.’

Nieloefaar hoopt dat de protesten in Iran misschien een omslagpunt zijn. ‘Ik keek er in eerste instantie eerlijk gezegd niet van op dat iemand was overleden na een gewelddadige arrestatie. Dat gebeurt namelijk veel vaker. Dan wordt er ook geprotesteerd, maar die protesten worden heel snel de kop in gedrukt. Ook sluiten ze het internet af zodat er niet veel beelden verspreid worden. Maar nu was de regering in het buitenland voor de Verenigde Naties en het lijkt erop dat ze daardoor niet snel konden ingrijpen. De beelden gingen de wereld over. En hoe meer dit gedeeld en besproken wordt, hoe beter.’

Inmiddels is het internet wel afgesloten en weten we niet hoe het nu gaat in Teheran en andere steden in Iran. Nieloefaar heeft familie in Iran, maar durft ze niet te bellen. Telefoons kunnen worden afgeluisterd en ze wil hen niet in gevaar brengen. Ze hoopt in ieder geval dat de aandacht nu niet wegebt.

Vrouwenrechten in Iran

Lily werkt bij Zameneh Media in Amsterdam, een journalistieke organisatie die Iraans nieuws brengt aan Iraniërs wereldwijd. Deze protesten zijn net zo massaal als die in 2019, toen er ruim 1500 demonstranten werden gedood tijdens rellen, zegt ze. Maar het verschil is dat het destijds om de barre economische situatie ging. Nu gaat het om vrouwenrechten. ‘De moord op Mahsa Amini is de aanleiding. Zij was een heel gewoon, religieus meisje dat zich niet met politiek bemoeide. Mensen herkennen zich daarin. Daarom gaan nu zoveel mensen de straat op, ongeacht hun achtergrond. Er is veel meer verbinding deze keer. Ook mannen demonstreren mee. Vrouwen worden onderdrukt, maar dat raakt mannen ook. Zij hebben vrouwen, dochters, zussen en weten hoe streng die gecontroleerd worden door de zedenpolitie. Vrouwenrechten zijn symbool geworden van het regime in Iran.’

De zedenpolitie bestaat sinds 2005 en is ingevoerd om te zorgen dat vrouwen zich volgens de regels kleden en zich gedragen zoals het Iraanse regime graag wil. ‘Elke vrouw in Iran krijgt met de morality police te maken,’ zegt Lily. ‘Ze kijken hoe je je hijab draagt, maar hebben ook commentaar als je nagellak draagt of schoenen met hoge hakken. Het gaat erom vrouwen te controleren. In Iran kan je als vrouw niks zonder toestemming van een man.’

Ze vindt het adembenemend om te zien hoe groot de rellen nu zijn, en hoeveel eensgezindheid er is tussen mannen en vrouwen. Maar ze betwijfelt of het veel gaat veranderen, zeker op de korte termijn. ‘Deze protesten gaan over de hijab. Vrouwen verbranden hem op straat, knippen hun haar af. Maar de hijab is zo verbonden met het regime, ze kunnen hem niet afschaffen zonder veel meer rechten voor vrouwen te veranderen. Het is een utopie om te denken dat dat nu gaat gebeuren. Het hele systeem moet op de schop.’ Al ziet ze wel dat er momentum is voor vrouwen. ‘Vrouwen zijn ongelooflijk moedig door de straat op te gaan. Mannen zien dat ook. Sommige mannen zien vrouwen nu voor het eerst in een ander licht. Dat kan een shift zijn. Ik hoop dat deze eensgezindheid blijft bestaan.’

Nu het internet is afgesloten komen er nog maar mondjesmaat beelden naar buiten, zegt Lily. En het is lastig te zien van wanneer de beelden zijn. Op social media wordt een boodschap gedeeld met de hoop dat we niet ophouden hierover te praten. Lily: ‘Ook al weten we niet zeker wat daar nu gebeurt, we kunnen nog steeds aandacht vragen voor de situatie daar. Dat moeten we blijven doen.’

Van: ELLE NL