Christmas anxiety is een toenemend probleem, en zó pak je het aan

De boom is opgetuigd, de kalkoen is besteld, de cadeaus zijn ingeslagen... op papier lijkt alles koek en ei, maar diep vanbinnen geeft the most wonderful time of the year vooral stress. Klinkt dit herkenbaar? Je bent niet de enige, want de druk om het leuk te hebben ligt er tijdens de feestdagen dik bovenop. Veel mensen gaan gebukt onder deze druk - ook wel omschreven als the perfect moment syndrome - en verliezen daardoor alle enthousiasme. Maar ook andere zaken kunnen leiden tot angstgevoelens rond deze tijd van het jaar. Een relatie die net uit is, zorgen om hoe je al die kerstcadeaus gaat financieren, een stroeve band met je ouders of andere familieleden, het ontbreken van familie of uiteenlopende normen en waarden met die van je tafelgenoten. Al met al genoeg redenen om - op z'n zachtst gezegd - niet zo uit te kijken naar deze periode. Zo blijken de 'feestmaanden' de perfecte voedingsbodem voor Christmas anxiety, een steeds bekender fenomeen. Psycholoog en auteur Kelly Weekers weet er alles van, inclusief hoe je de feestdagen zo aangenaam mogelijk maakt, en deelt de belangrijkste tips.

Wat is Christmas anxiety?

Christmas neurosis, noemde onderzoek het in 1955 al. Wetenschapper Boyer concludeerde dat veel van de stress rondom de feestdagen samenhangt met oude patronen die opspelen. Denk aan onopgeloste ruzies met broers en zussen, patronen waar ouders opnieuw in vervallen, je niet geaccepteerd voelen, moeite hebben met grenzen stellen, last hebben van de verwachtingen van anderen of een gebrek aan privacy. Ook het ontbreken van een partner of andere vormen van eenzaamheid kunnen opstelen. Allemaal factoren die kunnen leiden tot gevoelens van angst en depressie en met name tijdens de feestdagen een grotere rol spelen. Kelly Weekers, psycholoog en auteur van onder andere het recent verschenen Choosing Me, is bekend met het fenomeen. 'Toen ik nog veel één-op-één sessies deed met cliënten hadden veel van hen hier last van. Tijdens de feestdagen worden stroeve relaties blootgelegd. Je komt ineens oog in oog te staan met familieleden die je de rest van het jaar vermijdt. Het is dus niet gek dat deze gevoelens opspelen.' Zelf kijkt Kelly altijd erg uit naar de feestdagen met familie, maar wel onder één voorwaarde: 'Ik schep nooit verwachtingen. De essentie van een leuke kerstperiode is dat je de lat laag legt. Dat klinkt misschien pessimistisch, maar dat is het niet. Veel mensen leggen de lat juist zo hoog dat de dagen teleurstellen; waarom zou je met Kerst een perfect vijfgangendiner op tafel kunnen toveren als je normaal gesproken al moeite hebt met een gebakken ei?' Verwachtingen bijstellen is misschien wel de belangrijkste eerste stap, meent Kelly. Is dat nog niet voldoende, dan nog acht manieren om de feestdagen zonder al te veel kleerscheuren te doorstaan.

Zó ga je om met Christmas anxiety

Schep geen te hoge verwachtingen - Uitkijken naar de feestdagen is leuk, maar je haalt de druk van de ketel door niet al te hoge verwachtingen te scheppen of te streven naar perfectie. Probeer daarentegen te genieten van het moment. Kelly: 'Ik heb altijd het idee dat die opgelegde gezelligheid voortvloeit uit commercials, films en series. Het móet leuk zijn, ookal is dat niet realistisch. Misschien heb je net iemand verloren, zit je niet lekker in je vel, spelen er familieruzies, of ben je eenzaam. Wat er ook speelt: tijdens de feestdagen gaat dat niet ineens weg. Wees je daarvan bewust en pas je verwachtingen hierop aan.'
Gooi de plannen eens om - Heb je écht geen zin om de feestdagen door te brengen bij je (extended) familie, waarom ga je dan niet iets anders doen? Boek een dagje in een spa, een wellness weekend met vrienden of misschien heb je altijd al eens willen wintersporten. Dat je een leven lang al zit vastgeroest in patronen, betekent niet dat je dat de rest van je leven zo hoeft te houden. Kelly: 'Het is belangrijk dat je grenzen stelt en de dagen invult zoals jij dat wil. Het is jóuw leven, en je hoeft niet mee te deinen op de patronen van een ander. Soms moet je water bij de wijn doen, maar ook dan kun je van tevoren bedenken hoe laat je naar huis gaat, bijvoorbeeld.'
Weet bij wie je terecht kunt - en maak daar gebruik van - Zit je er doorheen door je familie of het ontbreken daarvan, dan zijn er vast een of meerdere vrienden bij wie je terecht kunt. Een telefoontje, appje of wandeling kunnen wonderen doen voor je gemoedstoestand. Onderzoek wijst uit dat een goed sociaal support systeem bijdraagt aan iemands mentale gezondheid. Verzamel dus de juiste mensen om je heen en wees er tegelijkertijd ook voor de vrienden waarvan jij weet dat ze je nodig hebben.
Zorg voor voldoende beweging - Dr Sue Peacock benadrukt de voordelen van voldoende bewegen en zelfs sporten tijdens de feestdagen. Onderzoek wijst bovendien uit dat regelmatig bewegen helpt tegen de symptomen van anxiety en depressie. Kost dat te veel moeite, dan zorgt stretchen al voor een kalmer gevoel.
Maak tijd voor jezelf - De hectiek van de feestdagen kan al snel overweldigend voelen, weet Kelly. Het is daarom belangrijk - wanneer je hier behoefte aan hebt - om tijd voor jezelf vrij te maken. Spendeer je tijd bij familie, dan kan dat zijn om 's ochtends een wandeling te maken, te mediteren, een serie te kijken in bed of een yogalesje in je slaapkamer te doen, vóórdat je plaatsneemt aan het kerstontbijt.
Eet mindful en gezond - Misschien niet het eerste waar je aan denkt bij de feestdagen, maar je hóeft niet alles te eten wat je wordt voorgeschoteld. Dr. Marylin Folk benadrukt dat over eating, te veel eten, een stressfactor voor het lichaam is. Ook ander onderzoek toont aan dat er een relatie bestaat tussen een ontregelde glucosespiegel (bijvoorbeeld wanneer je veel eet of grote glucosepieken hebt door alcohol of suikerrijke voeding) en angstige en depressieve gevoelens.
Beperk alcoholinname - Misschien niet wat je wil horen met de feestdagen in aantocht, maar je alcoholinname beperken kan een hoop goeds doen voor je gemoedstoestand. Ik spreek uit ervaring. Nadat ik de keuze maakte om te stoppen met drinken (ik was een lichte drinker met gemiddeld 3-6 glazen per week) voelde ik me kalmer, sliep ik beter en ging ik 'lichter' door het leven. Priority, een onafhankelijk gezondheidscentrum gericht op mentale hulpverlening, spreekt zelfs over hangxiety - de anxiety die je een dag na het drinken van alcohol ervaart. Een drankje om 'de scherpe randjes' eraf te halen kan misschien geen kwaad, maar houd het daarbij voor je eigen mentale welzijn. Kelly: 'Niemand wordt beter van vier dagen te veel eten en drinken. Neem pro-actief de touwtjes in handen en plan een wandeling of zorg voor een andere activiteit om samen of alleen te ondernemen. Zo houd je het luchtig.'
Neem de touwtjes in eigen handen en bedenk nieuwe (familie)tradities - Tradities horen bij de feestdagen, maar het is nooit te laat om nieuwe tradities te introduceren. Wat dacht je van Bingo met de buren, een lange boswandeling, twee dagen alleen maar in je pyjama voor de tv, spelletjes spelen, alleen cadeautjes voor de (klein)kids, de herintroductie van surprises of een keer uiteten in plaats van zelf koken? Het hoeft niet ingewikkeld te zijn; zolang de nieuwe activiteiten plezier geven, ontspanning bieden, of misschien zelfs de onderlinge banden verdiepen, zit je goed. Kelly: 'Weet ook dat het oké is om je terug te trekken. Als jij gelukkig wordt van een dag op de bank met je kat, dan moet je dat vooral doen. Blijf weg van het schuldgevoel, want niemand heeft er wat aan dat je aanwezig bent zonder ervan te genieten.'
Ga naar huis wanneer jíj dat wil - Stel duidelijk je eigen grenzen. Als je na het hoofdgerecht het gevoel hebt dat je niet meer kunt, dan is het je goed recht om naar huis te gaan - zónder schuldgevoel. Kelly: 'Ik kan niet vaak genoeg benadrukken dat de feestdagen óók om je eigen welzijn draaien. Kies voor jezelf en doe waar jij je goed bij voelt. Wees daarnaast niet te streng voor jezelf en ga flexibel om met wat er is. Heb je een familiediner waar je tegenop ziet, dan zorg je dat je niet naast dat ene familielid zit waar je een slechte band mee hebt. Wil je die band verbeteren, dan kun je dat ook buiten de feestdagen om doen. Wees je er ook bewust van dat dieptepunten of ongemakkelijke momenten ervoor zorgen dat je éxtra van de hoogtepunten kunt genieten. Want ondanks dat je dat met de feestdagen misschien even vergeet, zijn die er ook volop.'