'Ik heb me nog nooit zo alleen gevoeld,' vertelt Cathelijn Paling als ik haar telefonisch spreek over haar burn-out. In feite was ze allesbehalve alleen: volgens het CBS kampte in 2019 ruimt 21% van de twintig- tot dertigjarigen met een burn-out, en hebben vrouwen er vaker last van dan mannen. Dat veel mensen ermee in aanraking komen is een feit, maar hoe kom je er weer van af? We spraken coaches, psychologen en ervaringsdeskundigen over de erkenning van het probleem en de oplossing ervan.
De term 'girlboss' is passé, maar is het alternatief eigenlijk wel beter? >
De angst onder ogen zien
Nog steeds heerst er een taboe rondom burn-out en overspanning. Paling belandde ruim vijf jaar geleden in een burn-out, en hoopte vurig dat de vriendin die haar in elkaar zag storten het aan niemand zou vertellen. 'Ik schaamde me, ik lag op een stoep en kon niet meer opstaan. Na de paniekaanval stond ik op, en ging het wel weer. Ik vroeg haar nadrukkelijk om het aan niemand te vertellen, maar goddank nam ze contact met andere vriendinnen op om haar zorgen te delen. Achteraf was dat het beste wat ze had kunnen doen.' Het leidde tot een langzaam, maar gestaag herstel. Een waarbij Paling haar eigenwaarde opnieuw moest definiëren, en ontdekte wat haar energiegevers en -vreters zijn.
Bij onderhandelcoach en auteur Merel van der Wouden liep het anders. Zij wist twee keer op het nippertje aan een burn-out te ontsnappen. Volgens haar is het aan meerdere dingen te danken: niet handelen vanuit angst en het kennen van haar waarde. In haar debuut Je Bent Het Waard legt ze uit hoe je die waarde precies bepaalt. Een gebrek aan eigenwaarde is overigens een veel voorkomend probleem bij mensen met burn-outklachten, weet ze. Na haar studie belandde ze op een corporate job in Canada, waar ze zich na vier jaar uitgeblust voelde. Pas toen ze er weg was merkte ze hoe veel energie het haar had gekost. Hetzelfde gold aan het einde van een veelbewogen jaar in 2022. Twee break-ups, een miskraam, een toxische relatie en dertien keer verhuizen zorgden ervoor dat niet alleen de koek op was, maar er ook oud zeer omhoog kwam. 'Ik had veel te verwerken en besloot dat het tijd was voor een sabbatical. Als ik langer zo door was gegaan, was het uitgelopen op een burn-out.' De keuze voor een sabbatical was een lastige, want haar carrière zat in een flinke groeispurt. Ze coachte cliënten, schreef een boek, nam online cursussen op en reisde ondertussen de wereld over. Totdat ze een radicaal besluit nam: een sabbatical voor onbepaalde tijd en helemaal offline gaan. 'Iedereen vond het een slecht idee; zo zou mijn engagement weg zijn, ik zou in de vergetelheid raken, en mijn bedrijven zouden niks meer waard zijn.' Het liep goed af: 'Dat ikzelf en mijn bedrijf sterker dan ooit uit deze zeven maanden zijn gekomen, vormen het bewijs dat ik nooit moet handelen uit angst of op basis van andermans goedbedoelde adviezen. Ik weet zélf het beste wat voor mij is.'
Herstellen van een burn-out
Natuurlijk is er geen kant-en-klaar plan voor het herstel van een burn-out, omdat de oorzaken ervan verschillen van persoon tot persoon. Toch zijn er - naast professionele hulp inschakelen - een aantal zaken die helpen tijdens een periode van herstel. We spraken Juriaan Galavazi, beter bekend als Dokter Juriaan; arts en auteur van Van Klacht naar Kans, Kelly Weekers, psycholoog en auteur van Happy Life 365 en Kracht van Keuze, en Thijs Launchpach, psycholoog, spreker en auteur van onder anderen Fokking Druk en Asociale Media.
- Neem rust en zie het probleem onder ogen
Dokter Juriaan: 'De meeste problemen doen zich niet voor omdat we niks doen, maar juist omdat we snel in actie willen komen. Het eerste wat je dus te doen staat is tien stappen achteruit: alles laten vallen en even helemaal niks moeten.' - Radicale acceptatie
Galavazi: 'Van jongs af aan wordt ons geleerd te zoeken naar een oplossing. Je krijgt een krul van de juf, later een cijfer en tot slot een diploma. Als volwassene is het een bankrekening. De kunst is om dat los te laten en te focussen op wat goed voelt. Vanuit daar ontstaat een oplossing.'
Launspach: 'Millennials hebben last van het taboe op falen, prestatiedruk en de verantwoordelijkheid om zelf iets van het leven te maken. Dat leidt tot stress als je het té serieus neemt. Belangrijk is dat je jezelf dus accepteert aan de hand van waar je nu staat, en vanuit daar verder kijkt naar wat voor jou werkt.' - Ontdek wat energie geeft en stel grenzen
Weekers: 'Het is belangrijk om jezelf niet helemáál van alle prikkels te ontdoen. Als je dat wel doet dan wordt het herstel extra zwaar omdat je niks meer kunt hebben. Kies dus voor een tussenweg en probeer op dagen dat je het liefst alleen maar in bed ligt óók een wandeling te maken of ademhalingsoefeningen te doen. Dat hoeft niet langer dan vijf minuten te duren.' - Maak weloverwogen keuzes
Galavazi benadrukt de kracht van keuzes maken: 'Weet dat je altijd een keuze hebt. Voor iedere keuze zul je een prijs betalen. Je mailbox checken in de avond kan bijvoorbeeld zorgen voor een slechte nachtrust. Het niet checken van je inbox kan leiden tot een ontevreden klant; maar welke vind je belangrijker? Door elke keuze zo te analyseren maak je de oplossing een stuk helderder.' - Ga niet uit van een snel, lineair proces
Galavazi noemt een praktische tool die kan helpen bij het herstelproces: 'Geef antwoord op de vraag: 'Wat zou ik doen als ik écht vriendelijk voor mezelf zou zijn?' Het maakt het proces niet per definitie sneller, maar kan wel zorgen voor rust in je hoofd.'
Paling voegt toe: 'Ondanks dat het al vijf jaar geleden is dat ik mijn burn-out kreeg, kan ik sinds kort pas weer koffie en alcohol drinken zonder dat het me triggert.' - Laat verwachtingen van anderen los
Van der Wouden: 'Toen ik naar Mexico vertrok en letterlijk mijn leven en stopzetten, verklaarde iedereen me voor gek. Goedbedoelde adviezen werden gegeven vanuit angst. Als ik naar iedereen had geluisterd, was ik nooit weggegaan en zat ik misschien nu wél in een burn-out.'
Galavazi: 'Het draait om de balans tussen 'mij en mezelf'. De 'mij' is hier het spiegelbeeld en daarmee het beeld dat anderen van jou hebben en de identiteit die je hebt aangenomen in het leven. De 'mezelf' staat voor het kind met grote dromen en verlangens dat je ooit was. Zorg ervoor dat beiden met elkaar op één lijn liggen, wetende dat mensen toch wel zullen oordelen. Op het moment dat dat gebeurt, houd dan vast aan je nieuwe patronen om terugval te voorkomen.' - Leer jezelf door en door kennen
Weekers: 'Herzie je status quo door jezelf de volgende vragen te stellen: wie ben ik nou écht, wat vind ik belangrijk en volgens welke waarden wil ik leven? Waar wil ik naartoe bewegen in het leven? Zo leer je jezelf kennen vanuit een nieuw kader, een zonder oordeel en los van de oude gewoontes en patronen.' - Zorg voor een ochtendroutine
Galavazi adviseert een ochtendroutine die houvast en tijd voor jezelf garandeert. Die routine bestaat uit een aantal zaken: bewegen, schrijven, lezen en stilte. 'De volgorde maakt niet uit en de lengte ervan ook niet; het kan variëren van vier minuten tot vier uur. Schrijf in de ochtend bijvoorbeeld kort je gevoelens op, maak een wandeling, lees een alinea uit een boek en haal een paar keer diep adem in stilte. Maak het vooral niet te groot.' - Bouw voldoende tijd in voor herstel
Volgens Launspach is stress niet per definitie verkeerd; het kan motiveren om veel werk te verzetten wanneer nodig, of om doelen te behalen. Het wordt pas problematisch als je geen hersteltijd hebt. 'Zolang je voldoende herstelt, kun je stress voor je laten werken. Herstel kan in de vorm van letterlijk relaxen door meditatie of een massage, maar ook door sport of jezelf 'op te laden' door acitivteiten met vrienden te ondernemen, als dat is waar je energie van krijgt.'
