Het was een bewogen anderhalf jaar voor Olga Smirnova. Eerst verruilde de Russische prima ballerina uit principe het Bolshoi Ballet voor het Nederlandse Nationale Ballet. Toen riep het toonaangevende blad Dance Europe haar uit tot danseres van het jaar – door haar verfijnde schoonheid, uitmuntende techniek en sterke karakter, legde haar nominator en danscriticus Valentina Bonelli later uit. Amerika kon niet doorgaan door een blessure, maar binnenkort vliegt de wereldster weer geruisloos over de bühne als Giselle. Vallen en opstaan: in de balletwereld is het de dagelijkse kost. In een exclusief interview vertelt Smirnova hoe ze het allemaal doet.
Balans hoort bij ballet in de breedste zin van het woord. Hoe ervaar jij (dis)balans? 'Fysiek en mentaal is het enorm belangrijk. Ik weet inmiddels dat ik – om de beste voorstelling te kunnen geven – gas terug moet nemen in de aanloop ernaartoe. Die paar dagen moet ik mijn energie opsparen, zodat ik later on top of my game kan zijn en mijn beste skills kan laten zien. Je moet de balans zien te vinden in hoeverre je jezelf pusht. Naast onze vaste lesuren en repetities doe ik ook mijn eigen exercises zoals pilates en werk ik aan mijn voeding. Je bent zo sterk als het zwakste deel van je lichaam en door dat stukje te verbeteren, versterk je je zelfvertrouwen. Balans speelt ook een rol als ik moet wisselen tussen klassieke en moderne repertoires. Voor de ene choreografie moet ik totaal andere spieren trainen of stijlen laten zien dan voor de ander. Je moet zo’n transitie uitdenken, plannen, en tijd voor jezelf reserveren om de switch te kunnen maken.'
Hoe blijf je in vorm als je niet zo dol bent op een stuk waar je aan werkt of als je een slechte dag hebt?
'Ik heb het geluk gehad dat ik bijna altijd mijn rollen mocht uitkiezen, maar dan nog moet je aan de details werken en het je eigen maken. Pas dan wordt het stuk je vriend. Ik zoek altijd eerst de momenten waarop ik geboeid raak en dan begint het werk, zoals het verfijnen van het acteerwerk of de kwaliteit van mijn voetenwerk of port de bras. Natuurlijk zijn er altijd dagen waarop je je gewoon niet sterk voelt. Het is beter om dat dan meteen te accepteren en geduldig te zijn met jezelf. Je kunt nou eenmaal niet altijd het uiterste van je lichaam en geest vragen. Ik vind niet frustrerender dan boos zitten te zijn op mezelf. Het is zo unhelpful. Voorheen pushte ik mezelf altijd tot mijn limiet, maar tegenwoordig bekijk ik het positief: misschien worden het even geen hoge sprongen, maar er zijn genoeg andere dingen die je kan perfectioneren, zoals de pantomimescènes of overgangen tussen de passen. Dan voelt het toch alsof ik keihard gewerkt heb. Leren gaat in mijn beroep lang niet altijd over fysieke topprestaties en juist vaker over het vinden van nuance.'
Als eerste solist dans je niet vaak alleen. Hoe belangrijk is het dat je overweg kunt met de Romeo of Roodbaard naast je?
'Ik zie het gewoon als iets dat hoort bij het beroep: je leert het op school. Je moet weten hoe te partneren – hoe je een adage er smooth en easy uit kunt laten zien samen. Dat is heel technisch en het gaat niet over verbinding. De theaterwereld heeft ook behoefte aan een vorm van professionele afstand. We hebben tegenwoordig allemaal Instagram en dat vervaagt de grens tussen de artiest en het publiek. Maar het blijft een keuze of je je privé leven wil delen en ik doe dat bijvoorbeeld niet. Als ik dans wil ik dat mensen mij als het karakter zien, als de zwaan of de prinses, niet als een persoon die thuis staat te kokerellen of in het weekend iets grappigs heeft gedaan. Bij artiestzijn hoort een bepaald mysterie waardoor de kijker de voorstelling kan waarderen als een kunstvorm. Dat krijg je door die afstand te bewaren.'
Blessures en mislukking zijn gebruikelijk in de danswereld. Hoe raap je jezelf weer bijeen als het gebeurt?
'Blessures zijn de moeilijkste hoofdstukken van mijn carrière – en ik heb er al aardig wat gehad. Niet kunnen dansen brengt met in een aanhoudende, sombere stemming, maar ik heb wel geleerd dat er ook voordelen schuilen in die moeilijke periodes: het geeft me de tijd om mijn lichaam beter te leren begrijpen en waarderen. Door die mindset heb ik na mijn herstel de mooiste podiummomenten van mijn leven. Een coach kan ook helpen om je mind te resetten en leren lief te zijn: voor vandaag is het genoeg. Ik weet dat je het kan, maar dit is niet het goede moment. Mijn coach Larissa Lezhnina was een waanzinnige ballerina en kwam net als ik van Sint-Petersburg naar Nederland in de nineties. Ik mag echt van geluk spreken dat onze connectie zo raak is.'
In 2011 verliet je de dansschool en in 2016 promoveerde je tot prima ballerina. Dat is een hele snelle leercurve.
'Als je ballet doet op mijn niveau, eindigt je jeugd op je tiende als je je dansopleiding begint. Vanaf dat moment ben je zo’n acht jaar bezig om stapsgewijs op te bouwen wat een topsporter nodig heeft: het karakter, skillset, routines. En het maakt je sterk. Naast de finishlijn vind je alleen de dansers die heel hard hebben gewerkt, maar andersom wordt niet elke doorzetter een solist. In mijn ogen hangt succes af van drie factoren: hard werken, talent en geluk. Die laatste moet je niet onderschatten. Er zijn zo veel verhalen van jonge dansers die niet goed genezen na een ongeval. Dan is een carrière als solist van tafel. Of ze presteren perfect in de studio, maar zijn mentaal niet opgewassen tegen het toneel door podiumvrees. Sommige talenten worden ook gewoon niet beroemd. Je moet opgemerkt worden door een grote regisseur of choreograaf die je die ene kans geeft.'
Wat kunnen topmanagers en ondernemers leren van jouw vakgebied?
'You need to love it. Als je je werk leuk vindt, maakt het niet uit hoeveel uitdagingen je pad kruisen. Je geniet van het proces van verbeteringen en langzaam succes. In een ideale wereld doen we allemaal waar we dol op zijn – de meesten mensen hebben die mogelijkheid niet. Maar je kunt altijd op zoek gaan naar de juiste invalshoek waardoor je je huidige baan leuker gaat vinden. Fit your profession to your personality. Focus je op de elementen waar je energie van krijgt of waar je goed in bent. Dat is een psychologische truc die ik zelf ook toepas.'
Een van jouw rolmodellen is 70s icoon Natalia Romanovna Makarova, de eerste Russische ballerina die aan de Sovjet-Unie ontsnapte.
'Het gaat me name om hoe zij haar carrière opbouwde: ze was een prachtige ballerina, maar creëerde ook haar eigen versies van klassieke balletten als choreografe. Ikzelf ben echt een performer en weet niet of ik zo’n transitie zou kunnen maken. In je fortiesmoet je op gegeven moment stoppen met dansen, maar ze wist haar beroep om te buigen op een manier waarmee ze de volgende generatie dansers kon inspireren. Ze slaagde erin om te werken met de grenzen die ze had.'
Vanaf 12 oktober schittert Olga Smirnova in de romantisch klassieker Giselle bij Het Nationale Ballet. Later in het seizoen is ze te zien in Raymonda.
