Het zijn uitdagende tijden voor bedrijven. Klimaatverandering, sociale ongelijkheid en de energietransitie zetten nieuwe thema's op de agenda, waar een andere vorm van leiderschap voor nodig is. Volgens Maria van der Heijden, directeur-bestuurder van MVO Nederland dat zich inzet voor een nieuwe economie, moeten we kijken naar de rol van ethiek in het bedrijfsleven: 'Men reageert als persoon anders op thema's als het klimaat dan in hun rol als bestuurder. Laten we die twee dichter bij elkaar brengen.'
Wat is er nodig om de wereld wakker te schudden voor de klimaatcrisis? >
Maria van der Heijden van MVO Nederland over ethisch leiderschap
Je mag je hart spreken, ook in een zakelijke omgeving. Juist als je die persoonlijke waarden meeneemt in je rol als bestuurder, is de kans groot dat je dingen anders gaat doen. Vanuit die gedachte is Maria van der Heijden met MVO Nederland en Goldschmeding Foundation een onderzoek gestart genaamd 'Ongemak in de Boardroom', naar wat er nodig is om culturele verandering te bewerkstelligen binnen een bedrijf: 'De vraag is: waar streef je zelf naar als persoon? En hoe vertaal je dat naar je rol als bestuurder commissaris? Mensen beseffen vaak niet hoe groot de invloed is die ze uit kunnen oefenen vanuit hun positie.
Ik geloof heel erg in de veranderkracht van bedrijven, omdat bedrijven vaak heel innovatief zijn, investeringsgeld hebben en vaak voorlopen op de wetgeving. Ze zijn in staat om momentum te creëeren waardoor verandering in gang wordt gezet. Maar dan moeten de koppen wel dezelfde kant op staan.'
Lees ook: Leven om te werken? ‘Quiet quitters’ denken daar anders over >
Ongemak in de boardroom
Maria's oproep aan mensen in een leiderschapspositie is dan ook: wees je bewust van de problemen, je invloed daarop en pak die invloedsrol. 'Zeg gewoon: ik kan de wereld verbeteren en ik kan een bijdrage leveren. Wat je vaak hoort zijn excuusjes als 'het is een druppel op een hete plaat', maar dan denk ik bij mezelf, nee! Alle druppels tellen op, dat wordt een oceaan en daarom is het super belangrijk dat iedereen erkent welke invloed hij of zij heeft.'
Voor bestuurders, commissarissen en directeuren die gewend zijn veel op de automatische piloot te doen omdat snel beslissen nou eenmaal onderdeel is van hun werk, is het extra moeilijk om de aanpak te veranderen. Het klimaatprobleem, het ongelijkheidsprobleem en de achteruitgaande biodiversiteit — om maar wat te noemen — zijn geen dingen die je zomaar gaat oplossen.
Daar is een andere benadering voor nodig, een nieuwe werkwijze. Maria adviseert om het 'ongemak' dat dit oplevert, in de ogen te kijken: 'Nieuwe problemen vragen om nieuwe oplossingen. Dit vergt aandacht en vertraging, en dat levert ongemak op in de boardroom. Gewoon omdat het anders gaat dan anders. Als MVO Nederland zien we dit ongemak juist als iets positiefs. Als je je niet ongemakkelijk voelt, ben je niet bezig met de juiste problemen. Verandering komt niet met de automatische piloot.'
'Een leider heeft ook volgers nodig'
Hoe zorg je ervoor dat je met jouw bedrijf verantwoordelijkheid neemt en je ook daad voegt bij het woord? Maria geeft ten eerste aan dat luisteren en vragen stellen belangrijker worden dan ooit. 'Veel bestuurders hebben veel ervaring en denken daarom dat ze altijd met antwoorden moeten komen, maar de kracht zit 'm eigenlijk juist in het luisteren. Luisteren naar andersdenkenden en stel nieuwe vragen aan die nieuwe mensen, die je ook bewust aan je tafel moet verzamelen. '
Daarnaast is het belangrijk om uit je dagelijkse routine te komen. Niet meer afvinken, maar tijd nemen en jezelf letterlijk in een ongemakkelijke positie plaatsen. 'Ga eens wandelen in de natuur om een probleem te bespreken, of ga eens tekenen in plaats van schrijven. Zo werk je tevens aan de teamspirit, die heel belangrijk is om mensen mee te krijgen in je verandering. Ik geloof zelf dat niet iedereen een leider hoeft te zijn; een leider heeft ook volgers nodig. Sommigen mensen geven zich graag over aan goed leiderschap, dus dat betekent dat je als leider altijd een rol hebt om te inspireren en te motiveren en daarin andere vormen moet kiezen. Verandering komt als je zelf ook dingen anders gaat doen.'
