Onderzoek van de Californische Marshall School of Business en Harvard Business School bevestigt ons onderbuikgevoel: in het sollicitatieproces speelt uiterlijk een hoofdrol. Het gaat niet over schoonheid, maar de optische match met de rol, job fit. Voor de paper kozen de onderzoekers de haast poëtische woorden “looking the part”. Het onderzoek heeft betrekking op een groot platform voor freelancers en dus niet op bedrijven, maar uiteindelijk gaat het over profielfoto’s. In hoeverre heeft zo’n kiekje invloed op de perceptie van de werkgever en de kans voor kandidaten om te worden aangenomen?

Visuele cues

De eerste indruk van de fit tussen een organisatie en een kandidaat wordt gevormd door visuele “cues”, staat in het rapport. Wie een bril draagt op zijn of haar LinkedIn-profielfoto signaleert bijvoorbeeld intelligentie, wat op zijn beurt de kans op een baan in de exacte STEM-vakgebieden vergroot. Voor de creatievere rollen werkt de nerd-look juist averechts. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de “artistieke” look een fit heeft met grafisch design. Solliciteer je naar beide posities, dan is het dus raadzaam om overnight je profielfoto te wijzigen. Demografische factoren en schoonheid tellen ook mee in de beoordeling van een kandidaat, maar toen onderzoekers Isamar Troncoso (Harvard) en Lan Luo (Marshall) voor die variabelen controleerden, bleef het verband tussen de verhoogde kans om een baan te krijgen en de juiste accessoires, kleding en zelfs achtergrond bestaan. Een computer in het zicht, het dragen van een hoed, ze kunnen het verschil maken. Die strategische keuze om je looks serieus te nemen wordt nog belangrijker als sollicitanten qua profiel op elkaar lijken.

De kracht van beeldvorming die “klopt” in ons hoofd, werkt soms ook tegen. Onderzoeker Melissa T. Brown spitte door dertig jaar wervingsadvertenties van militaire dienstverleners heen en kwam tot de conclusie dat vrouwen een stuk minder strijdlustig werden afgebeeld in campagnes van bedrijven zoals Air Force, The Army en Navy dan in de campagnes die gericht waren op mannen. Indirect droeg dat bij aan de daling van vrouwelijke aanmeldingen voor de meest uitdagende posities binnen de military. De backlash op de sociale mediakanalen van OneLogin in 2015 laat ook zien dat de “looking the part” hypothese hout snijdt. Toen het recruitmentbedrijf een vacature uitzette voor een engineer, plaatsten ze beelden van een beeldschone vrouw – veel te aantrekkelijk om een échte vrouwelijke engineer te zijn, vonden woeste volgers.

Optische job fit dient de werkgever niet

Hoe geschikt een medewerker is voor een functie hangt af van de job fit, een concept dat al even teruggaat. In de 19e eeuw introduceerde de Amerikaanse professor Frank Parsons de managementfilosofie talent-matching. Zijn theorie gaat ervanuit dat mensen het meest productief zijn als ze een baan hebben met condities en een werkomgeving die aansluiten bij hun talenten en interesses. Bijna een eeuw later kwam John L. Holland aanzetten met een gelijksoortig staaltje organisatiepsychologie: person–environment fit theory. Het "sociale" type zou bijvoorbeeld geschikt zijn als leraar of consulente, terwijl mensen met een "enterprising" karakter het goed doen in PR, real estate of het gerecht. Het onderzoek van Troncoso en Luo gooit daar dus nog een schepje realiteit bovenop: looks, in dit geval op profielfoto’s, tellen voor werkgevers ook mee in die fit. Het heeft alleen niet dezelfde gunstige effecten voor de organisatie; de onderzoekers onderzochten ook de correlatie tussen een baan-passend uiterlijk en de daadwerkelijke prestaties. Die bleek zwakjes.

Kansen op een baan blijven structureel ongelijk

Onderzoeken zoals die van Troncoso en Luo wekken de indruk dat werknemers empoweredzijn en hun slagingspercentage zelf in de hand hebben, maar discriminatie op grond van huidskleur, afkomst en religie in het sollicitatieproces horen ook bij de realiteit. Diverse studies tonen aan dat er in Nederland sprake is van discriminatie op grond van afkomst bij het werven en selecteren van werknemers. Personen met een migratieachtergrond hebben een kleinere kans op een vast contract en een grotere kans op werkeloosheid. Zwarte mensen worden gediscrimineerd in werving én selectie, concludeerde Lex Thijssen uit een meta-analyse. In een onderzoek naar de discriminatie van moslims in de werving in vijf landen waaronder Nederland worden de resultaten als “alarmerend” aangemerkt. Dress for the job is een bewezen wijsheid, maar de noodzaak om op te komen voor gelijkheid en diversiteit op de werkvloer mag hoger op de agenda.