Ineens stond zijn titel bovenaan de must read-lijst van Amazon. Stone Maidens van Lloyd Richards, een 74-jarige gepensioneerde uit Vermont. Toen hij zijn (enige!) boek elf jaar geleden publiceerde kwam het boek met moeite van de grond, maar dankzij zijn dochter Marguerite beleeft hij nu toch het succes waar hij van droomde. Hoe? Ze deelde het boek op TikTok met de hashtag #booktok. Zo kwam de thriller automatisch terecht in TikToks online subcommunity, die massaal leek te vallen voor het boek (en het filmpje waarin Marguerite vertelt over haar vader die 14 jaar deed over het schrijven van zijn boek terwijl hij fulltime werkte en zijn kinderen moest opvoeden).

Met deze TikTok-hack boek jij de goedkoopste vluchten >

Door #booktok zijn jongeren massaal aan het lezen geslagen

In de boekhandel is het verschil duidelijk te merken. Waar jongeren eerst bijna niet meer wisten wat een boekhandel was, nemen ze nu ineens stapels mee naar huis. Er staat in de Utrechtste boekhandel Broese zelfs een speciale tafel voor de zogenaamde booktokkers, waar alle populaire titels van het platform zijn uitgestald.

Goed nieuws, zegt universitair docent Nederlandse Letterkunde Jeroen Dera tegen RTL Nieuws: 'Normaal gesproken is het heel lastig om de doelgroep [jongeren, red.] te bereiken. Blijkbaar gaat dat via deze community wel.'

We lezen meer, dus wat is daar zorgelijk aan?

Gezien een groeiende groep kinderen de basisschool met leesproblemen verlaat en de leesvaardigheid van Nederlandse kinderen de afgelopen jaren harder omlaag is gegaan dan die van kinderen in andere westerse landen, is het goed dat jongeren weer eens naar een boek grijpen in plaats van hun telefoon. Maar er zit ook een andere kant van het verhaal.

Hoewel het aandoenlijk is dat Lloyd Richard zijn moments of fame elf jaar later beleefd door BookTok, kan je je ook afvragen waarom het boek elf jaar geleden niet door het dak ging. Ik heb het boek niet gelezen dus ik kan niet beoordelen of het inderdaad puur een kwestie was van slechte marketing toentertijd. Maar symbolisch is dit plotselinge succes voor BookTok zeker. Boeken gaan vrij onverklaarbaar viraal, óók titels die al de nodige (en terechte!) inhoudelijke kritiek te verduren hebben gekregen.

Controversiële boeken

Neem nou de boeken van Colleen Hoover, de naam die zo ongeveer in één adem wordt uitgesproken met BookTok. Ook ik gaf toe aan de hype en begon haar bestseller Verity te lezen, om het vervolgens weer weg te leggen vanwege de oppervlakkige uitwerking van veel te heftige thema's zoals moord, misleiding, bedrog en ziekte. Haar boek It Ends With Us? Zelfde verhaal. Weer grijpt ze naar trauma als basis én doet ze het lijken alsof misbruik iets is wat bij een gezonde relatie hoort.

Colleen is niet de enige controversiële schrijver die door BookTok op een voetstuk wordt geplaatst. Ook de Twisted-reeks van Ana Huang wordt te pas en te onpas aangeraden binnen de community, terwijl ook deze boeken het idee versterken dat het meemaken van traumatische ervaringen normaal is en dat het als vrouw nodig is om dat trauma te negeren en te overwinnen.

Herken je het patroon? Het is goed om je te beseffen dat BookTok geen literaire plek is en de Booktokkers geen experts. In plaats van tijd te verspillen aan het plot, beschrijven de Booktokkers in hun video's de thema's van het boek liever in termen van 'vijanden die geliefden worden' of 'een sterke vrouwelijke persoonlijkheid', die ook nog eens dubieus zijn in het geval van Hoover en Huang. Een 'viral' boek zegt in ieder geval nog niets over kwaliteit van de inhoud, zo blijkt maar weer.

TikTok als uitgeverij

Eigenlijk wilde ik dit artikel eindigen met een boodschap in de trant van 'doe je research en verdiep je in het belang van narratieve gelaagdheid en thematische diepgang', maar het nieuws dat TikTok daadwerkelijk van plan is om zich als uitgeverij te profileren, baart me extra zorgen.

Het zou volgens Insider gaan over TikToks nieuwe merk 8th Note Press, dat een aanbieder van een breed scala aan boeken en gerelateerde marketingproducten en —diensten moet worden. Intussen vragen velen in de boekenwereld zich af of 8th Note Press een oneerlijk speelveld zal creëren door zijn eigen 'viral' auteurs te promoten ten koste van anderen, schrijft The New York Times terecht. Dit zou ervoor zorgen dat promotie en marketing (lees: aesthetic boekomslagen en aandachttrekkende subgenres) nóg belangrijker worden. Zal de boekenwereld bezwijken onder de kapitalistische drijfveren van TikTok-algoritmes? De tijd zal het leren.