Een enkeling kent de Nederlandse journaliste Eva Hartog (34) van haar stukken uit De Groene Amsterdammer of als tafelgast bij De Wereld Draait Door, maar na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne maakte het grote publiek kennis met Eva als Rusland-correspondent bij RTL4, waar ze dagelijks verslag deed van het conflict tussen Oekraïne en Rusland. Bazaar sprak Eva, onze Woman of the Week, over haar ervaringen tijdens deze moeilijke periode, haar kijk op het conflict én haar visie voor de toekomst.
Oekraïense modemerken die je nu kunt supporten >
Eva Hartog is Woman of the Week
Ze moet een ongelooflijk zwaar half jaar achter de rug hebben, getekend door de oorlog en haar plotselinge maar noodzakelijke vlucht uit haar woonplaats Moskou. Mijn eerste vraag is dan ook hoe het met haar gaat, aangezien de nijpende situatie in zowel Rusland en Oekraïne alles behalve voorbij is. 'Het gaat goed. Ik ben blij dat ik mijn werk vanuit Georgië kan doen, dat is waar ik nu woon. Alhoewel, wonen klinkt zo definitief... ik leef nog steeds een beetje in ontkenning' geeft ze eerlijk toe. Met het idee om, zodra de situatie het toelaat, weer terug te keren naar Rusland, ziet Eva Georgië als een goede uitvalsbasis voor wat ze wil doen: verslag doen van de oorlog in Oekraïne op een open en eerlijke manier, vanuit haarzelf als journalist, met haar naam boven haar stukken. En dat, dat kan in Rusland niet.
Eva: 'Het absurde aan deze situatie is dat het doen van je werk op de manier waarop je denkt dat juist is, mij in problemen kan brengen. Wat ik doe is voor journalisten in Rusland strafbaar. Ik zou in Rusland dus kunnen worden vervolgd voor wat ik doe, het vastleggen van feiten. Elke keer als ik het woord oorlog in mijn mond neem, ben ik in strijd met de Russische wet. Je bent heel kwetsbaar als journalist, en om eerlijk te zijn: dat is eng.'
Connectie met Rusland
Voor Eva voelt het dubbel, want ze heeft een diepgewortelde connectie met Rusland. Haar moeder is Russisch, haar grootouders groeiden op in Rusland en ze heeft veel vrienden wonen in Moskou.
'Natuurlijk zou het makkelijker zijn als je volledig afstand zou kunnen nemen, niet emotioneel betrokken bent en niet terug zou willen gaan naar Rusland, maar dat wil ik wel. Ik wil me blijven concentreren op mijn werk en mezelf niet bang maken voor persoonlijke gevolgen. Maar ik ga niet in Moskou zitten om stoer te doen, dat heeft heel weinig zin.'
'Niemand had dit zien aankomen'
De situatie in Rusland is lang niet altijd zo geweest, weet Eva, die zo'n tien jaar in Rusland woonde en twee jaar werkzaam was als hoofdredacteur voor The Moscow Times. Hoewel de situatie vanaf 2014 steeds grimmiger werd en Rusland geen vrij land was zoals we dat in Europa kennen, ziet Eva een groot verschil met toen en nu: 'Bij The Moscow Times hadden we wel het gevoel dat de duimschroeven werden aangedraaid, de democratie van Rusland brokkelde steeds verder af. Maar ergens was er ook stabiliteit, vooral binnen de journalistiek, omdat we het gevoel hadden ongeveer te weten hoe het zit. We konden gebeurtenissen vanuit Russisch oogpunt verklaren en de logica ervan uitleggen. Niet goed praten, wel verklaren. En dat is het grote verschil met nu. Niemand had dit zien aankomen, zelfs mensen binnen het Kremlin niet, politicologen niet, ik niet. Dat raakt me persoonlijk, want het land dat je zo goed denkt te kennen, heb je blijkbaar toch niet goed ingeschat.'
Toekomstperspectief
Hoe ziet de toekomst eruit? Het is een vraag die Eva zelf ook standaard stelt aan de mensen met wie ze spreekt. Ze geeft het antwoord door wat zij ook altijd krijgt, want dat is wat iedereen voelt, ook Eva. 'De toekomst is weggevallen, mensen kunnen niet meer plannen of vooruit denken.
In het begin had ik genoeg dagen waarop ik 's avonds ging slapen en met een soort kinderlijke hoop wenste dat het de volgende ochtend voorbij zou zijn. Al raak je er ook aan gewend, hoe hard het ook klinkt. Maar toekomstperspectief? Voor mij persoonlijk vind ik het lastig om een voorspelling te doen, niets verandert zo snel als Rusland. Het uitbreken van de oorlog is wat dat betreft echt een les in nederigheid; je moet de toekomst niet willen voorspellen, want zit er gegarandeerd naast.'
Herhaalt de geschiedenis zich?
Hoewel de toekomst lastig te voorspellen valt, vertelt de geschiedenis van Rusland veel over de huidige situatie, constateert Eva tijdens het schrijven van haar boek dat binnenkort uitkomt. 'Dat de geschiedenis zich letterlijk herhaald is natuurlijk cliché, maar het lijkt er wel verdomd veel op. In mijn boek onderzoek in mijn familiegeschiedenis, waarin ik het leven van mijn overgrootvader, een Russische communist, leer kennen. Toen ik naar Rusland verhuisde, had ik niet kunnen zien aankomen dat de tijd waarin hij leefde, de Sovjet Unie van een eeuw geleden, zoveel begint te lijken op wat we nu in Rusland zien gebeuren. Hoe er met critici of tegenstanders van het Kremlin wordt omgegaan bijvoorbeeld, of onafhankelijke journalisten die bestempeld worden als 'buitenlandse agent', dat zijn zorgelijke dingen die we al eens eerder hebben gezien.'
