Ter ere van Mandela Day (18 juli) doet Bazaar een greep uit het interview dat we eerder dit jaar hadden met Mandela's personal assistent Zelda la Grange, ter ere van haar meeslepende memoires Goedemorgen, meneer Mandela - en die kun jij winnen!

In Goedemorgen, meneer Mandela beschrijft ze haar leven, dat vanaf 1994 toen ze bij hem in dienst trad tot aan zijn dood in 2013, in dienst stond van deze charismatische, veeleisende baas.

In haar boek schrijft La Grange haar jeugd in Boksburg, een stadje ten oosten van Johannesburg. Voor de kleine Zelda was het doodnormaal dat blanken en zwarten niet met elkaar konden trouwen, niet met elkaar naar school gingen, niet in dezelfde bus zaten, niet op hetzelfde strand mochten spelen. Haar ouders stonden pal achter apartheid. La Grange schrijft: 'Je zou ons racistisch kunnen noemen. We waren het voorbeeld van de typisch blanke familie uit de middenklasse: we volgden de wet en juichten alles toe wat de kerk en de regering ons zeiden dat we moesten doen.'

Waarom nam Mandela jou aan? 'In eerste instantie uit strategische overwegingen: hij wilde dat zijn staf bestond uit mensen met alle kleuren van de regenboog. Zo liet hij de buitenwereld zien dat hij niet racistisch was, zoals zijn voorgangers, en ook dat hij vergevingsgezind was naar de blanken.'

Binnen de kortste keren maak je je onmisbaar. Dag en nacht doet Mandela een beroep op je. En als hij in 1999 aftreedt als president, vraagt hij of je bij hem blijft als zijn privésecretaresse. Waarom? Wat zijn jouw assets? 'We deelden dezelfde humor en dezelfde gedrevenheid. Twee belangrijke dingen als je samen moet werken. Daarnaast heb ik een licht obsessief-compulsieve natuur, ik ben behoorlijk dwangmatig.' Lacht. 'Dat had mister Mandela al snel door en dat kon hij goed gebruiken. Hij vond het geweldig dat ik alles uit mijn handen liet vallen als hij een beroep op me deed. Het feit dat ik altijd beschikbaar was, maakte mij onbetaalbaar.'

Hoe was jullie verhouding? Jullie schelen 52 jaar. 'Soms was hij streng voor me. Toen ik een keer bijna overspannen was en me ziek meldde, vroeg hij zich af of ik wel geschikt was voor deze baan. Sterke mensen werden niet ziek, die konden zichzelf overwinnen, vond hij. Dat vond ik schokkend: hoe kon hij ook maar een seconde denken dat ik een slappeling was! Gaandeweg werd onze verhouding meer die van grootvader en kleindochter. Mister Mandela werd natuurlijk steeds ouder, vergeetachtiger, hulpelozer. Ik zorgde voor hem, streek zijn haren glad, zorgde voor zijn lievelingseten, dat hij aan zijn rust toekwam, dat alles overal op rolletjes liep.'

Moet je nagaan, tot je 23e was je ervan overtuigd dat zwarte mensen gevaarlijk en eng waren. Glimlachend: 'Dat waren de boe.'

Een deel van zijn familie en ook een aantal zwarte politici waren niet blij met die blanke secretaresse. Je mocht zelfs niet aanwezig zijn bij het besloten deel van zijn begrafenis. 'Natuurlijk was ik toen boos, woedend, opstandig. Maar ik kwam tot de slotsom dat die woede me niet verder bracht. De 16 jaar dat we samen hadden gewerkt en gereisd, waren oneindig meer waard dan op het einde bij zijn graf te mogen staan.'

Ben je geworden wie je bent door Mandela? 'Ik ben gevormd door mijn hele levensreis, om te beginnen bij de suïcidepoging van mijn moeder. Ik zei laatst tegen haar: "Als jij die dag niet geprobeerd had zelfmoord te plegen, was ik niet geworden wie ik nu ben. Voel je dus niet schuldig." She was shocked. Maar natuurlijk, hij heeft een enorme invloed op me gehad. Van hem heb ik geleerd wat vergevingsgezindheid betekent. We hebben onze mond vol van respect, maar mister Mandela leerde me wat dat begrip écht inhield. Toen hij op zijn tachtigste verjaardag trouwde met Grace Machel nodigde hij mensen van alle mogelijke religies uit. Moet je nagaan, op zijn huwelijk! Ik ga echt niet op mijn bruiloft mensen uitnodigen die me niet vertrouwd en dierbaar zijn. Hij liet me ook inzien dat je mensen niet kunt veranderen. De enige die je kunt veranderen, ben je zelf.'

Mandela wordt altijd als een soort heilige afgeschilderd. Had hij ook zwakheden? 'Hij was koppig en impulsief en dwingend. En iedereen lijkt vergeten te zijn dat hij in zijn jonge jaren een angry young man was die geweld niet schuwde. Hij was ook een enorme womanizer, een chaoot, een niet altijd even goede strateeg… Nee, hij was beslist geen heilige.'

Je hebt geen man, geen kinderen. 'Mister Mandela deed onophoudelijk een beroep op me – geen man die dat had gepikt. Bovendien: al dat gereis, al die ontmoetingen met mensen die vol ontzag voor hem waren – daardoor kwam ook ik in een soort van isolement. Hoe ontmoet je dan iemand die je totaal kunt vertrouwen en die er geen dubbele agenda op na houdt?'